Choroby powodowane przez grzyby z królestwa Fungi, gromady Ascomycota, rzędu Leotiales, rodziny Sclerotiniaceae
Słownik niezrozumiałych pojęć tutaj
Wprowadzenie
Grzyby z rodziny Sclerotiniaceae tworzą tkankę stromatyczną w postaci sklerocjów lub zmumifikowanych tkanek gospodarza, z których wyrastają apotecja. Miseczki są często osadzone na długiej nóżce, zwykle ciemniejszej niż owocnik. Są one zwykle brunatne, miseczkowate i nie mają szczecin. Worki są porozdzielane prostymi parafizami. Worki mają zwykle amyloidalny pierścień apikalny. Askospory są duże lub małe, elipsoidalne, zwykle bez przegród. Są one hialinowe lub jasnobrązowe, często symetryczne wzdłuż dłuższej osi. Stadium mitomorficzne rodziny Sclerotiniaceae reprezentują strzępczaki lub grzyby tworzące spermacja. Przedstawiciele tej rodziny są patogenami lub saprotrofami na różnych organach roślin.
Najbardziej znanymi patogenami z rodziny Sclerotiniaceae obejmującej 225 gatunków z 33 rodzajów są:
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
Góra, od lewej: objawy chorobowe szarej pleśni i jej sprawca, Botrytis cinerea (1-6); dół, od lewej: trzonki konidialne (konidiofory) i zarodniki konidialne (konidia) B. cinerea (1-4), B. cinerea w 10-dniowej kulturze agarowej (5) i jego sklerocja (6, 7) |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
Od lewej: objawy chorobowe brunatnej zgnilizny drzew ziarnkowych wywołane przez Monilia fructigena (1-4), mumifikacja owoców zainfekowanych przez M. fructigena (5, 6), sporodochia z zarodnikami konidialnymi (konidiami) M. fructigena (7-9) |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
Od lewej: objawy chorobowe brunatnej zgnilizny drzew pestkowych wywołane przez Monilia laxa (1-4), sporodochium (5) i zarodniki konidialne (konidia) M. laxa (6) |
 |
 |
 |
Góra: objawy chorobowe zgnilizny twardzikowej i morfologia jej sprawcy, Sclerotinia sclerotiorum; dół, od lewej: S. sclerotiorum w 5-dniowej kulturze agarowej (1), apotecja S. sclerotiorum (2) |
Siedliskiem wymienionych wyżej patogenów są albo wszystkie organy roślin rosnące lub przechowywane [Botryotinia fuckeliana (Botrytis cinerea), Sclerotinia sclerotiorum, S. trifoliorum], albo tylko kwiaty, owoce i czasami pędy oraz gałęzie (Monilinia fructigena, M. laxa).
Skutkami porażenia roślin przez omawiane patogeny są głównie zgnilizny owoców (B. cinerea, Monilinia spp.) i innych organów spichrzowych roślin (Sclerotinia spp.) oraz zgorzele siewek (Sclerotinia spp.).
Poza strzępkami, omawiane patogeny tworzą, zwykle w późniejszym okresie rozwoju, na lub w zainfekowanych organach roślin liczne ciemnobrunatne lub czarne sklerocja.
Warunkami sprzyjającymi Botryotinia fuckeliana (Botrytis cinerea) są duża wilgotność i stosunkowo niska temperatura (18-23oC). Grzyb ten może porażać rośliny nawet w temperaturze od 0 do 10oC. Sprawcom brunatnej zgnilizny drzew ziarnkowych i pestkowych sprzyjają wilgoć i ciepło w okresie kwitnienia. Patogeny z rodzaju Sclerotinia rozwijają się najlepiej w warunkach dużej wilgotności. Wszystkim wymienionym wyżej patogenom rany ułatwiają infekowanie, stąd często nazywane są one patogenami przyranowymi.
Rozprzestrzenianie uwzględnionych patogenów z rodziny Sclerotiniaceae odbywa się albo głównie przez zarodniki stadium mitomorficznego [Botryotinia fuckeliana (Botrytis cinerea), Monilinia (Monilia) fructigena], albo wyłącznie przez askospory i sterylne (bez zarodników) grzybnie (Sclerotinia sclerotiorum, S. trifoliorum). Grzybnie Sclerotinia spp., pojawiające się na zainfekowanych organach roślin, są przenoszone przez wiatr i owady lub, rozwijając się po powierzchni gleby, wędrują z jednej rośliny do drugiej.
Zimowanie rozpatrywanych patogenów odbywa się w formie grzybni lub sklerocjów w zainfekowanych organach roślin lub w glebie.
Ochrona roślin przed patogenami z rodziny Sclerotiniaceae obejmuje (1) niszczenie porażonych organów roślin, (2) unikanie ranienia organów roślin, (3) zwalczanie owadów, (4) usuwanie sklerocjów zanieczyszczających płody przeznaczone do przechowywania i (5) opryskiwanie roślin fungicydami zawierającymi benomyl, bitertanol, dichlofluanid, iprodione, kaptan, procymidone, pyrimetanil, tiofanat-metylu oraz tlenochlorek miedzi.
Cel ćwiczenia
1. |
Poznanie objawów chorobowych i oznak etiologicznych występujących na organach roślin porażonych przez sprawcę szarej pleśni. |
2. |
Poznanie objawów chorobowych jabłek zainfekowanych przez Monilinia (Monilia) fructigena, sprawcę brunatnej zgnilizny drzew ziarnkowych. |
3. |
Poznanie skutków i przyczyny porażenia organów roślin zasiedlonych przez Sclerotinia sclerotiorum, sprawcę zgnilizny twardzikowej. |
Materiał
Cebule i owoce porażone sprawcą szarej pleśni. Owoce jabłoni zainfekowane sprawcą brunatnej zgnilizny drzew ziarnkowych. Owoce winorośli porażone sprawcą szarej pleśni. Korzenie marchwi z objawami zgnilizny twardzikowej. Preparat mikroskopowy ze stadium mitomorficznym sprawcy szarej pleśni. Sklerocja Sclerotinia sclerotiorum.
Ćwiczenie
1. |
Narysuj i opisz fragment dostarczonej rośliny porażonej sprawcą szarej pleśni. Określ, czy własności porażonej tkanki odpowiadają suchemu, czy mokremu gniciu? |
2. |
Wykorzystując preparat mikroskopowy narysuj i scharakteryzuj stadium mitomorficzne sprawcy szarej pleśni, Botrytis cinerea. Weź pod uwagę kształt i zabarwienie trzonków konidialnych, własności ich części wierzchołkowej utrzymującej mitospory i cechy mitospor. |
3. |
Wykonaj podobne zadanie jak w pkt. 1. w odniesieniu do organów roślin porażonych przyczynami brunatnej zgnilizny drzew ziarnkowych i zgnilizny twardzikowej. |
4. |
Zapoznaj się z morfologią udostępnionego sklerocjum Sclerotinia sclerotiorum. Sklerocjum jest zbudowane z mocno splecionych, grubościennych grzybni. Po przezimowaniu z jego powierzchni wyrastają sterylne grzybnie stadium mitomorficznego lub rzadziej osadzone na nóżce apotecjum stadium mejomorficznego. |
5. |
Wykorzystując internet i/lub aktualne Zalecenia Ochrony Roślin uzupełnij brakujące dane w tabeli podanej niżej. |
Choroba |
Nazwa środka |
Sposób działania [kontaktowy, interwencyjny (wgłębny), |
Dawka/ha |
Toksyczność |
Karencja |
Substancja czynna |
Rodzaj zakłócanego procesu życiowego |
Uwagi (zalecany sposób stosowania, przeciwskazania, ED50, LD50, ect.) |
Szara pleśń różnych roślin [Botryotinia fuckeliana (Botrytis cinerea)] |
||||||||
Brunatna zgnilizna drzew ziarnkowych [Monilinia fructicola (Monilia fructicola)] |
Pytania i zadania
1. |
Co znaczy, że Botryotinia fuckeliana, sprawca szarej pleśni, jest pasożytem okolicznościowym (fakultatywnym)? |
2. |
Czym wyraża się patogeneza sprawcy szarej pleśni? |
3. |
Co to są omnifagi? |
4. |
Które organy rośliny poraża Sclerotinia sclerotiorum, sprawca zgnilizny twardzikowej? |
5. |
Jak nazywa się stadium mitomorficzne sprawcy zgnilizny twardzikowej? |
6. |
Opracuj metody zapobiegania wystąpieniu i zwalczania sprawców szarej pleśni i zgnilizny twardzikowej. |
Literatura
Weidemann G. J. 1988. Ascomycetes. APS Press Slide Collections.